1319: روزی که رادیو در تهران افتتاح شد.
در آن روز بهاری هنوز بسیاری از ایرانی‌ها دستگاه گیرنده رادیو نداشتند که صدایی غیابی دریابند اما با اطلاع از خبر افتتاح رادیو که به‌صورت اعلان در جراید مملکت چاپ شده بود ناگهان ریختند به میدان توپخانه و در همین محوطه‌ای که الان فضای سبز شده و دیگر لعنت هیچ بنی‌بشری را به خود جلب نمی‌کند، زیر یک بلندگوی بزرگ ایستادند تا ببینند معجزه تکنولوژی از چه قرار است که آدم‌ها بی‌آنکه دیده شوند صدایشان می‌آید؟ آن روزها رادیو تکنولوژی مهیبی به شمار می‌رفت. خیلی‌ها ابتدا آن را به اجنه نسبت دادند به ویژه مادربزرگ‌ها که از صداهای مردانه رادیو رو» می‌گرفتند. روز افتتاح اولین دستگاه سخن‌پراکنی در ایران، مردم بی‌باور از تعجب همدیگر را نگاه می‌کردند.
مخصوصاً آن روز که از صبح آن چهارشنبه اردیبهشتی، ریزریز باران پودری می‌آمد و فضا مه‌آلودتر به‌نظر می‌رسید. مراسم گشایش در ساختمان قدیمی بی‌سیم پهلوی در جاده قدیم شمیران از ساعت 7 بعد از ظهر آغاز شده بود. ولیعهد جوان از ساعت 6 در محل فرستنده حاضر بود. او ابتدا تجهیزات حقیرانه رادیو را بازدید کرد و سپس از وزیر پست و تلگراف -ابراهیم اعلا- گزارش اختصاصی دریافت کرد که تقریباً چنین محتوایی داشت: غلامِ جان‌نثار مفتخر است در این روز فرخنده که از اعیاد بزرگ ایرانیان است گزارشی از نخستین امریه که از بهمن 1316 درباره گشایش فرستنده صادر شده را به عرض مبارک برساند که شامل یک فرستنده امواج متوسط به قدرت 2 کیلووات است که مخصوص شهر تهران و حومه آن است. اکنون 58 کیلومتر کابل مخصوص دستگاه فرستنده را به نقاط لازمه شهر وصل می‌کند».
عقربه‌های ساعت روی عدد 7 غروب ایستاده بود که شاه جوان با فشار دادن یک دکمه مخصوص، رادیویی را به کار انداخت که مردم هلاکش بودند. مردمی که از ساعت‌ها قبل در توپخانه گرد آمده بودند ناگهان با شنیدن سرود ملی، ابتدا با حیرت و گنگی به صدای بی‌صاحاب نگریستند و سپس بخشی از بچه محصل‌ها و سربازانی که در توپخانه حاضر بودند شروع به همراهی با سرود کردند و آنگاه صدای نخست‌وزیر به‌عنوان اولین صدای رادیوایران از بلندگوها برخاست که می‌گفت از این پس فاصله‌ای که کشور ما را از جهان و پایتخت را از اکناف کشور دور می‌کرد نخواهد بود و از امروز دستگاه آموزشی که برای پرورش افکار ایجاد شده تعلیمات خود را بی‌واسطه و بدون تأخیر به گوش شنوندگان خواهد رساند». مردمی که در سخنرانی نخست‌وزیر عبارت استفاده رایگان از رادیو را شنیده بودند آخ جون می‌گفتند و گمان می‌کردند که دولت ایران لابد دستگاه‌های جدید رادیو به تعداد مردم ایران وارد کرده و رایگان در اختیارشان خواهد گذاشت اما با فهم توضیحات بیشتر که مردم خود باید گیرنده‌ها را از بازار خرید کنند اخم کردند.
رادیو نخستین برنامه شبانگاهی افتتاحش را چنین برنامه‌ریزی کرده بود که ابتدا اعلام خبر گشایش رادیو به زبان‌های عربی، فرانسه، روسی، انگلیسی، آلمانی به مردم ممالک محروسه را از سمع و نظر شنوندگانش بگذراند و سپس با میهمان کردن مخاطبین‌اش به صفحاتی از موسیقی عربی و ایرانی، اعلام ختم برنامه‌اش را در ساعت 23 شب بزند. حالا مردم متحیری که در توپخانه چشم به میکروفن بزرگ وزارت پست و تلگراف دوخته بودند حتی در ساعت 11 شب هم که پایان برنامه پخش اعلام شد زیر بلندگو ایستاده بودند و پای‌شان برای رفتن به خانه نمی‌آمد. بالاخره آنها با من بمیرم تو بمیری به خانه رفتند و خبر حضورشان در برنامه گشایش رادیو را به‌عنوان افتخاری بزرگ به اهل بیت دادند و از فردایش نیز مردم متمولی که سرشان به تن‌شان می‌ارزید رفتند دنبال خرید گیرنده رادیو که البته باید آنتن‌اش را در پشت بام خانه‌شان نیز نصب می‌کردند و خود این نصب آنتن تبدیل به یکجور تشخص و فخرفروشی شده بود. در زمان افتتاح رادیو نخستین گویندگان فارسی و عربی و روسی و انگلیسی رادیو طهران که صدایشان از بلندگوهای توپخانه پخش شد مردانی چون موثقی، طاهری، علیزاده، انور ودود و بانوها قدسی رهبری، سعید خانبان، طوسی حائری و رضازاده بودند.
رونق رادیو وقتی قوت گرفت که از دی ماه همین سال برنامه موسیقی فارسی به گوش شنوندگان رسید و آنها را مبهوت تکنولوژی جدیدی کرد که بدون حضور ساززن ضربی‌ها دلرباترین موسیقی‌ها را پخش می‌کرد. نخستین بار که پیانوی محجوبی و تار شهنازی با آواز ضرابی، مردم را پای رادیوها میخکوب کرد این دستگاه ارزش‌افزوده‌ای پیدا کرد. برنامه‌های ابتدایی از استودیوهای کوچک واقع در جاده قدیم شمران پخش می‌شد و شعاع عمل رادیو تا سال 1327 به همین اندازه بود اما از سال 1327 یک استودیو نیز در میدان ارگ ساخته شد که اخبار رادیو را به سمع و نظر مردمش برساند. اندک اندک با وسعت یافتن تشکیلات میدان ارگ، رادیو از اوایل دهه سی نقش بیشتری در جلب افکارعمومی، تفریح‌سازی و خبرپراکنی ایفا کرد و دیگر از سال 1341 بود که تمام ایران را زیرپوشش قرار داد و به‌عنوان آموزگاری بزرگ وسیله آگاهی و تفریحی توأمان نسل‌های مختلف را میسر ساخت. رادیو از 1320 تا اواسط دهه 30، گاهگداری تک و توک اخباری هم درباره مسابقات مهم ورزشی پخش می‌کرد اما دیگر از این زمان جایگاهی هرچند کوچک اما اختصاصی و مجزا برای اخبار ورزش در نظر گرفت و صدالبته با ورود عطاالله بهمنش به ساختمان ارگ، رادیو تبدیل به بزرگ‌ترین رسانه شفاهی در عرصه ورزش شد.
بعد از گذشت حدود دو دهه از افتتاح رادیو در پایتخت وقتی اولین گزارش‌ها از نسل نخست ورزشکاران ایران به پخش رادیو راه یافت هنوز خانواده‌های قهرمانان هنگام شنیدن اسامی فرزندان‌شان حیرت به خرج می‌‌دادند. حتی گاه پدرانی را می‌دیدی که وقتی اسم فرزند خود را در رادیو می‌شنیدند هضم نمی‌کردند و شب خرخره بچه‌هایشان را می‌گرفتند که بگو ببینم چرا امروز رادیو همه‌اش اسم تو را از بی‌سیم پخش می‌کرد؟ نکند کلاه‌برداری کرده‌ای ما خبر نداریم؟» نسل اول ورزش ایران رویاهایش را در رادیو می‌جست. بویژه از این نظر که آموزش ورزش صبحگاهی از نخستین برنامه‌های ورزشی رادیو بود و آنجا شیرخدا و قاسم فارسی مردم را به تحرک و سلامت جسمانی دعوت می‌کردند. داستان درخشش بهمنش در رادیو از سال 1337 آغاز شد و دیگر تا نیم قرن بعد هیچ‌کس با مختصات فرهیختگی و کارشناسی او ظهور نکرد. اما چهاردهه بعد از او جوانی خوش‌ذوق وارد تلویزیون ایران شد که در جلب مخاطب، راه صدامخملی ازلی را ادامه دهد. عطا اولین و عادل آخرین پدیده رسانه‌های شفاهی ایران بودند. در حدفاصل این دو نسل البته بسیاری میکروفن به دهان گرفتند که گاه تا حد استانداردهای جهان‌سومی یا بین‌المللی هم بالا رفتند اما هیچ‌کدام‌شان نه عطا شدند نه عادل.
ایران آنلاین
درباره این سایت